Nota van aanbieding

1 Behoedzaam doorwerken
De gemeenteraadsverkiezingen liggen 1½ jaar achter ons. Wij werken door aan de uitvoering van het bestuursakkoord Door! en het collegewerkprogramma Doorvertaald. Wij doen dat in onzekere tijden. Internationale ontwikkelingen stoppen niet bij de grens van Europa, Nederland of Apeldoorn. Regionale conflicten brengen grote groepen mensen in beweging richting Europa en Nederland. Ook op Apeldoorn wordt een beroep gedaan om een bijdrage te leveren aan de opvang van vluchtelingen. Nationaal hebben wij ook te maken met onzekerheden, maar wel van een andere orde. Die hebben te maken met de inkomsten en uitgaven op onderdelen binnen het sociale domein.

In zo’n tijdsgewricht is het lastig een meerjarenbegroting op te stellen. Zet het economische herstel in Nederland door? Wat betekent dat voor de rijksuitgaven en de daaraan gekoppelde inkomsten voor gemeenten? Over welke zorgbudgetten kunnen wij in 2016 en verder beschikken en staan al onze uitgaven binnen het sociaal domein in verhouding met de begrote budgetten? Wij zouden het graag willen weten, maar erop wachten is geen optie. Wij willen doorwerken aan onze opgaven en ambities uit het bestuursakkoord Door! Doorwerken aan de ontwikkeling van de stad en de dorpen. Doorwerken aan een sociale en zorgzame gemeente. Met elan en met vertrouwen, maar ook behoedzaam.

2 Begroting met twee gezichten
Deze meerjarenbegroting is een begroting met twee gezichten. De meerjarenbegroting wordt met zwarte cijfers geschreven en brengt het doel van ‘financieel herstel in 2022’ weer een stap dichterbij. Sterker nog, de stand van de Algemene Reserve loopt voor op het vastgestelde herstelschema, waardoor het perspectief ontstaat op een eerder herstel.
Maar sommige cijfers zijn nog ‘breekbaar’. Wij hebben nog geen betrouwbaar beeld van de inkomsten en uitgaven op onderdelen van het sociaal domein, de drie decentralisaties (de 3D’s). De rijksoverheid heeft binnen het zorgdomein vanaf 2016 forse budgetverlagingen opgenomen, waarvan in ieder geval gezegd kan worden dat het een uitdaging is om ze (tijdig) te realiseren. Hiermee omgaan, betekent dat wij op behoedzame wijze moeten doorwerken aan onze doelstellingen en ambities uit het bestuursakkoord.

3 Doorwerken aan de ambities uit het bestuursakkoord Door!
Apeldoorn wil een stad van kansen zijn. Kansen voor iedereen; daar staan de ambities in het bestuursakkoord voor. Kansen creëren doen wij door duidelijke doelen te stellen; de doelen waar niemand omheen kan. Kansen creëer je ook door op het juiste moment op de juiste plek te zijn, of dat nu bij de Provincie, het Rijk, Europa of andere partners is. Dat doen wij via lobby en strategische samenwerking. Maar kansen creëer je ook door aan de doelen middelen (o.a. voor cofinanciering) en organisatiekracht toe te wijzen; anders ben je geen stad van kansen, maar een stad van dromen.

Bij een aantal ambities uit het bestuursakkoord hebben wij dat nog onvoldoende kunnen doen. Wij lichten de ambities waarvoor wij in deze begroting via herschikking geld vrijmaken kort toe en gebruiken onze strategische doelen als kapstok. Het gaat dan om het bevorderen van een comfortabele gezinsstad, het stimuleren van een innovatieve, veelzijdige economie en het bijdragen aan het toeristisch toplandschap. Duurzaamheid loopt als een rode draad door de drie doelen heen.

3.1 Comfortabele gezinsstad
Het Rijk heeft fors bezuinigd op de budgetten van de nieuwe zorg- en participatietaken. Die nieuwe taken kunnen dan ook alleen zonder kwaliteitsverlies worden uitgevoerd, als wij het anders gaan doen. Daarom geven wij nieuwe ideeën, innovaties en concrete initiatieven kans om zich te ontwikkelen in het belang van onze inwoners. In de meerjarenbegroting hebben wij voor 2016 eenmalig € 500.000 opgenomen voor investeringen in innovaties op het raakvlak van onze nieuwe zorg- en participatietaken. Wij zullen u in het voorjaar de concrete invulling hiervan aanbieden.

Bij een comfortabele gezinsstad denken wij ook aan de nieuwe inwoners. Apeldoorn richt zich momenteel op de noodopvang en daarnaast op de tijdelijke opvang van vluchtelingen in een nieuw te realiseren AZC. Daarnaast is er een groeiende groep vluchtelingen met een verblijfstatus. Wij zullen ons moeten voorbereiden op een langer durend verblijf van deze groep. De huisvesting, begeleiding en integratie van met name deze nieuwe (tijdelijke) Apeldoorners vraagt een inspanning van alle betrokkenen. In deze begroting reserveren wij voor voorbereidings- en organisatiekosten eenmalig € 150.000. Begin volgend jaar komen wij bij u terug met uitgewerkte plannen.  

In het bestuursakkoord is sport een belangrijke plaats gegeven. In de Sportagenda laten de verenigingen zien dat ze hun maatschappelijke rol oppakken en dat er veel kansen en mogelijkheden zijn voor doorontwikkeling. Om dat proces te ondersteunen hebben wij jaarlijks € 100.000 opgenomen voor organisatiekracht en voor de jaren 2016 en 2017 een werkbudget van € 50.000.

Cultuur is van groot belang voor wonen, werken en recreëren, en dus voor het vestigingsklimaat van Apeldoorn. Naast de bestaande culturele voorzieningen, willen wij ook de cultuur van morgen, de nieuwe/jonge culturele initiatieven aanjagen. Ook de continuïteit van de pop- en filmhuisfunctie, voedingsbodem voor jonge cultuur, loopt gevaar. Voor het behoud en aanjagen van ‘jonge cultuur’ hebben wij een jaarlijks budget van € 200.000 opgenomen.

De spoorwegovergang in de Laan van Osseveld is al jaar en dag een knelpunt. De aanleg van een tunnel verbetert de doorstroming. Wij nemen eenmalig € 600.000 op in de Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn (BROA) ter ondersteuning van onze inspanningen om de financiering ervan bij het Rijk en de Provincie rond te krijgen.

Daarnaast investeren wij in het versterken van onze cultuurhistorische identiteit door in 2016 en 2017 jaarlijks € 100.000 in te zetten voor restauraties van gevels in de binnenstad en voor onze monumentale panden.

Dit najaar leggen wij u een evaluatie van de vernieuwende aanpak van bouwtoezicht en handhaving voor. Afhankelijk van de bespreking met uw raad zullen wij dit onderwerp betrekken bij de Voorjaarsnota 2016. In deze meerjarenbegroting hebben wij daarom een pm-reeks opgenomen.

3.2 Veelzijdige economie
Wij willen de komende jaren investeren in onze lokale economie. Eén van de ambities uit ‘de ondernemende stad’ is dat wij ons profileren en positioneren als aantrekkelijke vestigingslocatie, waarbij wij voldoende werkgelegenheid behouden en creëren voor de beroepsbevolking van Apeldoorn en de regio. Ook willen wij het rode loper beleid richting bedrijven verder vormgeven en ondernemers begeleiden bij hun keuzes, eventuele aankoop van panden, etc. Hiervoor hebben wij behoefte aan meer slagkracht. Daarom hebben wij ter uitvoering van het programma ‘Ondernemende stad’ een budget van jaarlijks € 100.000 in de begroting opgenomen.
Een andere ambitie uit het programma ‘Ondernemende Stad’ is het stimuleren van kennis en innovatie. Dat doen wij door vanaf 2016 jaarlijks € 100.000 te investeren op het thema Clean Tech. Met de Clean Tech Agenda profileren wij ons als innovatieve, duurzame gemeente.

Dit jaar is de Stichting Centrum Management Apeldoorn (SCMA) opgericht om gezamenlijke activiteiten en promotie voor de binnenstad te organiseren en om het binnenstadsfonds vorm te geven. Wij faciliteren momenteel deze stichting door een centrummanager beschikbaar te stellen. Wij stellen in 2016 eenmalig € 200.000 beschikbaar voor de activiteiten in de binnenstad, de centrummanager én het realiseren van een binnenstadsfonds. De totstandkoming van het fonds zullen wij in 2016 actief stimuleren. In 2017 kan dit fonds dan operationeel zijn. Daarom ramen wij nu daarvoor geen concreet bedrag maar volstaan met een pm-raming.

De Zwitsal is een unieke locatie in het centrum van Apeldoorn. Een locatie waar verschillende functies op het gebied van economie, toerisme en vrije tijd bij elkaar worden gebracht. In de komende jaren zijn investeringen nodig voor de inrichting van de openbare ruimte en het onderhoud van de panden. De kosten hiervan worden globaal geraamd op € 2 miljoen en de komende maanden zal onderzocht worden op welke wijze dit kan worden gefinancierd. Uiteraard is één en ander afhankelijk van de invulling die uw raad zal kiezen. In afwachting hiervan volstaan wij in deze meerjarenbegroting met een pm-raming.

3.3 Toeristisch Toplandschap
Om samen met de sector de acties uit het programma ‘Welkom in Apeldoorn’ uit te voeren is extra organisatiekracht nodig. Daarvoor hebben wij in deze meerjarenbegroting jaarlijks € 100.000 opgenomen.
Op basis van het huidige aanjaagbudget kan in 2016 en 2017 al een start met de uitvoering worden gemaakt. Omdat het aanjaagbudget in 2017 eindigt, hebben wij vanaf 2018 structureel € 125.000 in de meerjarenbegroting opgenomen ter innovatie en verbetering van het toeristisch product Apeldoorn. Zo willen wij Apeldoorn aantrekkelijker maken voor bezoekers.
Om het Toeristisch Toplandschap en de andere 2 strategische doelen te kunnen realiseren is naast lobby en samenwerking ook Citymarketing een belangrijk instrument. Voor een professionele uitvoering van citymarketing is structureel € 325.000 nodig. Het gaat dan o.a. om organisatiekracht, het kunnen voeren van campagnes, het stimuleren van innovatie en huisvestingslasten.
Voor grote topevenementen, zoals Serious Request, hebben wij een structureel budget in de meerjarenbegroting opgenomen van € 200.000. Daarmee lopen wij vooruit op de nieuwe Evenementennota.
Het uitvoeringsprogramma ‘Welkom in Apeldoorn’, de visie Citymarketing en het bijbehorend uitvoeringsprogramma en de nieuwe Evenementennota moeten nog door u worden vastgesteld. We hebben daarop in deze meerjarenbegroting al geanticipeerd. Het spreekt voor zich dat wij met het besteden van de gelden zullen wachten tot na (positieve) besluitvorming door uw raad over deze nota’s.

3.4 Duurzaamheid als rode draad
Om een extra impuls te geven aan onze duurzaamheidambitie stellen wij gedurende 2 jaar € 100.000 beschikbaar voor initiatieven die de energietransitie binnen Apeldoorn bevorderen.

3.5 Voor alle drie strategische doelen - Lobby
Wij lobbyen heel gericht bij de Provincie, het Rijk en in Brussel om onze doelen te realiseren. Dat moet leiden tot extra middelen, beleidsbeïnvloeding en positionering/ profilering van Apeldoorn. Dat doen wij met toenemend succes. Het lobbybudget eindigt in 2016, daarom stellen wij u voor om jaarlijks € 75.000 op te nemen als lobbybudget. De kosten gaan ten slotte voor de baat uit. Ter wille van een succesvolle lobby wordt een bidbook gemaakt. De projecten uit het bidbook vragen om cofinanciering zodra de lobby slaagt. Dit wordt per project aan u voorgelegd.

4 Afwijkend proces
In de Voorjaarsnota 2015 hebben wij al melding gemaakt van de (financiële) onzekerheden in het sociale domein. In de meicirculaire is daarover nog onvoldoende duidelijkheid verschaft. Dit heeft geleid tot een afwijkend en vertraagd begrotingsproces.
Zoals in de Voorjaarsnota is aangegeven hebben wij de afgelopen maanden voorstellen laten inventariseren om geld vrij te spelen via herschikking en prioriteitstelling op de terreinen Algemene Dienst, Zorg en Participatie. Op deze voorstellen komen wij in paragraaf 5.3 terug. De ombuigingsvoorstellen met betrekking tot de Grondexploitaties worden verwerkt in het Meerjaren Perspectief Grondexploitaties (MPG) 2016.

5 Begroting Bestaand Beleid (BBB)
De ruggengraat van iedere meerjarenbegroting wordt gevormd door de (financiële) actualisatie van het bestaande beleid, de Begroting Bestaand Beleid (BBB). Via herschikking van bestaande budgetten is het mogelijk om meer financiële ruimte te creëren voor sommige ambities uit het bestuursakkoord en om terugvalopties te hebben in geval van tegenvallers.
In paragraaf 5.1 lichten wij eerst de financiële ontwikkelingen rondom de 3D’s toe en in paragraaf 5.2 de overige opvallende veranderingen binnen de BBB. In paragraaf 5.3 benoemen wij kort de ombuigingsvoorstellen.

5.1 De Drie Decentralisaties / sociaal domein
Sinds dit jaar voert de gemeente nieuwe taken uit op het gebied van zorg, jeugdzorg en participatie. Wij zijn een sociale gemeente en dat willen wij blijven! Daarom bieden wij, met man en macht, onze inwoners de zorg en ondersteuning die nodig is. In goede samenwerking met zorgvragers en – aanbieders voeren wij de nieuwe taken daadkrachtig en zorgvuldig uit. Wij doen ervaringen op met onze sociale wijkteams en borgen de privacy van onze inwoners. Dat is lang niet altijd gemakkelijk en wij leren iedere dag weer bij. Wij stellen ons transparant en kwetsbaar op. Daarom boden wij dit voorjaar via het actualiteitenprogramma Nieuwsuur iedereen een kijkje in onze keuken.

Wij geven met veel energie en enthousiasme vorm aan onze centrumrol in de arbeidsmarktregio. Samen met ondernemers en onderwijs geven wij uitvoering aan ‘Apeldoorn Stagestad’ en aan het ‘Akkoord van Beekbergen’. Wij laten zoveel mogelijk inwoners, naar vermogen, participeren in onze samenleving en wij ontwikkelen daarvoor innovatieve aanpakken.

Het Rijk verlaagt voor Apeldoorn de budgetten in het sociaal domein fors. Die budgetverlagingen lopen alleen al voor het zorgdomein op tot € 10 miljoen in 2019, als gevolg van nieuwe verdeelmodellen en nieuwe taken (zonder aanvullende middelen). Het nieuwe verdeelmodel voor het inkomensdeel van de Participatiewet (bijstand) leidt tot een tekort van ca. € 11 miljoen in 2019. Dit tekort kan nog veranderen door verbeteringen van het verdeelmodel en door de financiële vangnetregeling (een compensatieregeling van het Rijk voor gemeenten met grotere tekorten).
Dit alles vraagt van ons allen een grote inspanning om het voorzieningenniveau in Apeldoorn op hoog niveau te houden.

Bij het opstellen van de meerjarenbegroting hanteren wij bij de 3D’s twee uitgangspunten:
1. ‘Wij krijgen de rijksbekostiging waar wij recht op hebben’ en
2. ‘Wij voeren de taken uit met het geld dat wij ervoor krijgen’.

Deze uitgangspunten hanteren wij aanvullend op de gemaakte afspraken in DOOR!(gerekend), de financiële onderlegger van het bestuursakkoord. Daarin staat over financiële tegenvallers:
“Bij onverhoopte tegenvallers wordt de komende vier jaar van het college verwacht, om in eerste instantie een oplossing te vinden binnen het domein waar de tegenvallers zich voordoen. Indien dit niet lukt, zal binnen het totaal van de begroting naar een oplossing moeten worden gezocht.
En wel volgens onderstaande volgorde:
a. nadere efficiencymaatregel;
b. bezuinigingen binnenshuis over de volle breedte van het gemeentelijke domein;
c. bezuinigingen buitenshuis (subsidies en overdrachtsuitgaven);
d. verhoging algemene lasten burgers en ondernemers.

Uitgangspunt is verder dat meevallers (het positieve saldo van de transparant gemaakte voor- en nadelen) worden ingezet voor een versnelling van het financiële herstel. Alle meevallers worden gestort in de Algemene Reserve.”  

Binnen de 3D’s onderscheiden wij twee domeinen: het domein Zorg (Wmo en Jeugd) en het domein Participatie (Werk en Inkomensondersteuning).

Toch is de werkelijkheid niet zo eenvoudig als het uit het bovenstaande zou kunnen worden opgemaakt. Om invulling te geven aan ons eerste uitgangspunt (wij krijgen de rijksbekostiging waar wij recht op hebben) heeft Apeldoorn zich de afgelopen maanden, samen met andere gemeenten, VNG, G32 en de Raad voor de Financiële Verhoudingen (Rfv) sterk gemaakt voor aanpassing van sommige verdeelmodellen. Het gaat om de verdeelmodellen Beschermd Wonen en het Inkomensdeel van de Participatiewet (bijstandsuitkeringen). Het kabinet heeft de bereidheid uitgesproken om deze twee verdeelmodellen tegen het licht te houden en toegezegd dat wij voor Beschermd Wonen de kosten vergoed krijgen. De resultaten hiervan hopen wij snel te kennen. Op grond van eigen, door een extern bureau uitgevoerd, onderzoek vinden wij het verantwoord om, vooruitlopend op het kabinetsoordeel, een structurele verhoging van ruim € 5 miljoen van het budget Beschermd Wonen in de meerjarenbegroting op te nemen.
Voor het Inkomensdeel van de Participatiewet hanteert het kabinet een financieel vangnet voor de jaren 2015 en 2016. Voor de periode daarna is door het kabinet nog geen besluit genomen. Daarom gaan wij er vooralsnog van uit dat wij vanaf 2017 slechts 50% van het tekort via het vangnet zullen ontvangen.

Om uitvoering te geven aan ons tweede uitgangspunt (Wij voeren de taken uit met het geld dat wij ervoor krijgen) hebben wij, voor zover wij daar inzicht in hebben, de uitgaven in overeenstemming met de rijksbekostiging gebracht. Wij hopen uiteraard bij de Voorjaarsnota 2016 een scherper beeld van al onze financiële verplichtingen te hebben, maar wij houden er rekening mee dat dit pas in 2017 echt het geval zal zijn. Bij incidentele tegenvallers zullen wij de komende tijd passende oplossingen voorstellen. In het geval van structurele tegenvallers zullen wij het beleid, in samenspraak met u, aanpassen.

5.2 Aanpassing bestaand beleid
In de BBB zijn de inkomsten en de uitgaven aangepast op de prijsstijgingen, zoals die door het Centraal Planbureau worden berekend. Ook de areaaluitbreidingen in de openbare ruimte zijn verwerkt. Net als het positieve effect van de renteverlaging. Dat geldt ook voor de tekorten op de omgevingsvergunningen en de structurele mee- en tegenvallers uit de jaarrekening 2014. Het onlangs genomen besluit met betrekking tot de verkoop van oneigenlijk woningbezit is ook verwerkt.

De meicirculaire laat voor de ontwikkeling van het gemeentefonds een wisselend beeld zijn. Zo wordt de uitkering voor 2015 (!) voor Apeldoorn alsnog met € 4,7 miljoen verlaagd, omdat de uitgaven van de rijksoverheid lager uitvallen dan verwacht. Voor 2016 is er een positief resultaat van ongeveer € 2,2 miljoen. De jaren erna weer minder, maar in 2019 is er een plus van € 3,3 miljoen.

De toegekende Klijnsma-gelden voor het gemeentelijk sociaal vangnet (niet te verwarren met landelijk vangnet voor de bijstandsuitgaven) blijken daadwerkelijk nodig te zijn. Daarom is in de BBB dit bedrag van € 750.000 verwerkt.

Ook het verwachte nadeel als gevolg van de invoering van de Vennootschapsbelasting per 1 januari 2016 van structureel € 500.000 is door ons verwerkt. Bij de ombuigingsvoorstellen hebben wij vervolgens besloten om de helft van het nadeel (€ 250.000) ten laste van het Grondbedrijf te brengen. Wij komen daarop in de volgende paragraaf terug.

In de BBB is ook rekening gehouden met een extra budget van € 387.000 ten behoeve van de bedrijfsvoering van het Werkplein Activerium. De reden hiervoor is gelegen in een stijging van het aantal uitkeringsgerechtigden. Mocht als gevolg van economische ontwikkelingen het aantal bijstandgerechtigden weer dalen, dan zal dit budget naar rato weer vrijvallen.

In de Meerjarenbegroting van vorig jaar (2015 – 2018) is voor het jaar 2016 € 750.000 en voor de jaren daarna € 850.000 opgenomen aan extra belastinginkomsten door de invoering van de Forensenbelasting. Tijdens de raadsbehandeling in november 2014 heeft u de motie ‘De toeristische route’ aangenomen. Zoals u in de motie heeft verzocht, hebben wij de uitwerking in overleg met de recreatieve sector opgepakt en betrokken bij onze afwegingen.
Indachtig de motie hebben wij besloten om voor 2016 geen extra belasting aan de recreatieve sector op te leggen en bij de Voorjaarsnota 2016 opnieuw de noodzakelijkheid ervan in ogenschouw te nemen. Wij begrijpen dat deze onzekerheid heel vervelend is voor de branche.

Nieuw ten opzichte van de Voorjaarsnota is dat het voordeel op de regionale uitvoering van de belastingtaken (Tribuut) ook zijn plaats heeft gekregen in de BBB. Na aftrek van de bestaande taakstelling, loopt het extra voordeel op tot € 157.000 in 2019.
Voor wat betreft de Precariobelasting op kabels en leidingen zijn geen nieuwe ontwikkelingen te melden. Het wachten blijft op een uitspraak van de Hoge Raad. Precario blijft onveranderd in de BBB opgenomen als een +pm.

5.3 Ombuigingsvoorstellen Algemene Dienst, Zorg en Participatie
Zoals hiervoor opgemerkt zijn ons op de terreinen Algemene Dienst, Zorg en Participatie ombuigingsvoorstellen aangereikt om daarmee op enkele onderdelen van het bestuursakkoord meer slagkracht te ontwikkelen. Daarnaast creëren deze ombuigingsvoorstellen ruimte voor toekomstige ontwikkelingen. De door ons niet verzilverde ombuigingsvoorstellen vormen een latente mogelijkheid om bij onverhoopte tegenvallers in de loop van 2016 (of later) te kunnen bijsturen. Dat zal dan wel tot nadere besluitvorming op dat moment leiden. Hieronder geven wij een overzicht van de door ons ingeboekte ombuigingsvoorstellen. Daarbij hebben wij steeds de minst pijnlijke voorstellen gekozen.

Algemene Dienst
Net als bij de ambities gaat het bij ombuigingsvoorstellen om het maken van keuzes. Zo hebben wij ervoor gekozen om de materiële budgetten voor het jaar 2016 niet te indexeren. Ook de uitgaande subsidies indexeren wij niet voor het jaar 2017. Vanzelfsprekend is het mogelijk om budgetten voor meer jaren niet te indexeren, maar dat zou een ingrijpende kaasschaaf-operatie betekenen op veel taakvelden. Gelet op het negatieve effect hiervan hebben wij gekozen voor één jaar niet-indexeren.
Wij voeren een besparing door op de onderhoudsbudgetten van de eenheden Beheer & Onderhoud en Ruimtelijke Leefomgeving. Ook verlagen wij het budget voor milieuadvisering bij de omgevingsdienst OVIJ vanaf 2017. Dit kan gevolgen hebben voor de kwaliteit of kwantiteit van de advisering door de OVIJ. Wij besparen ook op niet-bestede budgetten binnen het bibliotheekwerk. Zoals eerder gemeld brengen wij het verwachte nadeel van de invoering van de Vennootschapsbelasting per 1 januari a.s. voor de helft ten laste van de Algemene Dienst en de andere helft ten laste van het Grondbedrijf.
Tot slot brengen wij de BTW op de personeelskosten Circulus/Berkel ten laste van de afvalstoffenheffing. Dit leidt tot een hogere afvalstoffenheffing voor onze inwoners, hetgeen wordt gecompenseerd door een tariefsverlaging van het rioolrecht. Met deze tariefsverlaging anticiperen wij op het door uw raad nog vast te stellen, nieuwe Gemeentelijk Rioleringsplan, dat momenteel wordt geactualiseerd.
De besparingen bedragen € 1,7 miljoen in 2016 oplopend tot € 2,1 miljoen in 2019.
Wij hebben nu niet gekozen voor de mogelijkheid tot opheffing van resterende (kapitaals)reserves. Het opheffen van deze reserves leidt weliswaar tot een eenmalige meevaller, maar ook tot structurele verplichtingen. Het opheffen van deze reserves kan op een later moment alsnog worden overwogen als wij met eenmalige tegenvallers worden geconfronteerd.

Zorg
Uit de ons aangereikte voorstellen binnen het zorgdomein hebben wij ervoor gekozen om te besparen op de stelpost WMO, het budget woningaanpassingen en de stelpost monitoring. Wij doen dit, met uitzondering van de post monitoring, op grond van de ervaringen in de laatste jaren dat deze budgetten niet volledig worden besteed. Voor alle drie posten blijft een substantieel budget beschikbaar. In totaal besparen wij jaarlijks € 935.000.
Daarmee komt de bijdrage van de Algemene Dienst aan het onderdeel Maatschappelijke Opvang/Regionaal Kompas, een besluit uit de Voorjaarsnota 2015, goeddeels te vervallen. Deze keuze past ook bij onze uitgangspunten dat wij de 3D’s uitvoeren met het geld dat wij van het Rijk ervoor krijgen.

Participatie
Binnen het domein Participatie hebben wij de zogenaamde ‘Meeneemregeling Participatiebudget’, in eerdere jaren een geoormerkt budget, gehalveerd. Dat levert eenmalig € 500.000 op. Bij de uitvoering van de kinderopvangregeling is sprake van een overschot. Daarom verlagen wij het budget met € 50.000 structureel.

6 Slot
Dit leidt tot het eindbeeld van deze meerjarenbegroting waarin wij jaarlijks ruim € 3,1 miljoen ombuigen en voor € 1,8 miljoen extra besteden aan de ambities uit het bestuursakkoord. Daarnaast bevat de begroting nog financiële ruimte voor toekomstige ontwikkelingen en terugvalopties van € 1 miljoen in 2016 tot € 4 miljoen in 2019. Bij dit alles sluit iedere jaarschijf van de begroting met een positief resultaat.
Met deze meerjarenbegroting blijft volgend jaar de stijging van de lastendruk voor een gemiddeld Apeldoorns huishouden beperkt tot 1,3%. Wij geven met deze meerjarenbegroting een financiële routekaart in onzekere tijden. Wij zullen daarom in 2016 behoedzaam opereren en houden financiële terugvalopties achter de hand, mocht het in 2016 ongunstiger verlopen dan wij nu veronderstellen.
Zo werken wij op verantwoorde wijze door aan onze reguliere taken én aan onze ambities uit het bestuursakkoord.